مثال : برنامه ای بنویسید که دو عدد را از ورودی دریافت و طبق جدول زیر نسبت به مقدار آن واکنش نشان دهد
3 2 1 a B+...+3+2+1 1..b b..1 واکنش
Begin Writeln (" enter a,b :"); Readln(a,b); Case a of 1:begin for i:=1 to b do write(i); end; 2:begin or I;=b downto 1 do write(i); end; 3:begin sum:=0; for i:=1 to b do sum:=sum+I; write(sum); end; end.
آرایه ها : آرایه ها به عناصری اتلاق میشود که با یک نام تعدادی محل از حافظه را کنترل کند برای تشخیص محلها از اندیس استفاده میشود انواع آرایه ها : 1- آرایه های یک بعدی 2- عناصر دو بعدی 3- آرایه های سه بعدی
تعریف آرایه ها : var نوع of ]اندیس پایان..اندیس شروع: array [ نام آرایه نوع متغیر آرایه : متغیر آرایه خواندن آرایه : مثال : برنامه ای بنویسید که نمرات 100 دانش آموز را از ورودی دریافت و در یک آرایه بریزد.
Var A:array[1..100] of real; Begin For i:=1 to 100 do Readln(a[i]);
مثال : برنامه ای بنویسید که نمرات 100 دانش آموز را از ورودی دریافت و 50 تای اول را چاپ کند سپس تعداد نمرات 20 را مشخص کند.
Var A:array[1..100] of real; Begin For I;=1 to 100 do Writeln("enter no(",I,")"); Readln(a[i]); For i:=1 to 50 do Writeln(a[i]); S:=0; For i:=1 to 100 do If i:=1 to 100 do If a[i]=20 then S:=s+1; Writeln(s); End.
پیدا کردن max,min عنصر اول =min حلقه برای گردش در آرایه Min < عنصر فعلی if عنصر فعلی min := Write(min); مثال : برنامه ای بنویسید که با دریافت نمرات 100 دانش آموز بالاترین و پایین ترین نمره را در بین این 100 نفر پیدا کند.
Var A:array[1..100] of real; I:integer; Begin For i:=1 to 100 do Readln(a[i]); Min:=a[1]; Max:=a[1]; For i:=2 to 100 do Begin If a[1]< min then Min:=a[i]; If a[i]>max then Max := a[i]; End; Writeln("max is :",max,"min is :",min); End.
مثال : برنامه ای بنویسید که با دریافت 100 اسم به ما بگوید تعداد تکرار اسم ali چند بار است وآیا اسم hassan بیشتر ذکر شده یا اسم reza ؟
Var A:array [1..100] of string; Begin For i:=1 to 100 do Readln(a[i]); Ali:=0; Reza:=0; Hassan:=0; For i:=1 to 100 do Begin If a[i]="ali" then Ali:=ali+1; If a[i]="reza" then Reza:=reza+1; If a[i]="hassan" then Hassan:=hassan+1; Endd Writeln(ali is :",ali); If reza>hassan then Writeln("reza") Else Writeln("hassan"); End.
مثال : برنامه ای بنویسید که با دریافت نام و نمره 100 دانش آموز تنبل ترین فرد کلاس را مشخص کند.
Var Name:array[1..100] of string; No:array[1..100] of real; Begin For i:=1 to 100 do Begin Readln(name[i]); Readln(no[i]); End; Min:=no[1]; Namemin:=name[1]; For i:=2 to 100 do begin If no[i] Begin Min:=no[i]; Namemin:=name[i]; Writeln(namemin); End.
آرایه های دو بعدی: وقتی از آرایه دوبعدی استفاده میکنیم باید از دو حقه for استفاده کنیم. مثال : برنامه ای بنویسید که نمرات 4 کلاس که هر یک 20 دانش آموز دارد را از ورودی دریافت وتنبل ترین فرد را در این 4 کلاس مشخص کند.
Var A:array[1..20,1..4] of real; Begin For i:=1 to 4 do Begin For j:=1 to 20 do Readln(a[j,i]); End; Min:=a[1,1]; For i:=1 to 4 do For j:=1 to 20 do If a[j,i]< min then Min:=a[j,i]; Writeln(min); End.
مثال : در یک آرایه 100*20دوهزار کاراکتر نگهداری میشود برنامه ای بنویسید که تعداد تکرار حرف A را با a مقایسه کند و همچنین به ما بگوید آیا کاراکتر z در این ماتریس وجود دارد ؟
Var A:array[1..20,1..100] of character; Bool:Boolean; B,b1:integer; Begin For i:=1 to 100 do For j:=1 to 20 do If a[I,j]="A" then B:=b+1; If a[I,j]="a" then B1:=b1+1; If a[I,j]="z" then Bool:=true; End; If b>b1 then writeln("A>a"); If b If b=b1 then writeln("A=a"); If true then writeln("""z""exist"); End.
تکلیف : میخواهیم نام و نمره تعدادی دانش آموز یک کلاس را از ورودی دریافت کنیم و مشخص کنیم که تنبل ترین و زرنگ ترین فرد کلاس کیست.چند نفر نمره زیر 10 گرفتند؟نام کسانی که نمره آنها در بازه 17 تا 15 می باشد ب همراه نمره آنها چاپ شود آخرین نفر نامش end است حداکثر تعداد دانش آموزان 100 نفر است.
Var
a:array [1..100] of string ; b:array[1..100] of real; begin i:=1; read(a[i]); while a[i]<>"end" do begin readln(b[i]); i:=i+1; readln(a[i]); end; j:=i-1; min:=a[1]; max:=a[1]; for i:= 2 to j do begin if b[i] >max then begin max:=b[i]; name:a[i]; end; end writeln(name); count:=0; for i:=1 to j do if b[i]<=10 then count:=count+1; writeln(count); for i:=1 to j do if (b[i]<17) and (b[i]>15) then write(b[i],a[i]); end.
تکلیف : برنامه ای بنویسید که حاصل این عبارت را حساب کند. i/i!=1/1!+2/2!+3/3!+4/4!+5/5! N!= 1*2*3*4*…*n
Begin Sum:=0; For n:=1 to 5 do Begin For m:=1 to n do F:=f*m; Sum:=sum+n/f; End; Writeln(sum); End.
تکلیف : برنامه ای بنویسید که نمرات 80 دانش آموز را که در چهار کلاس دسته بنده شده اند را از ورودی دریافت کند سپس به سوالات زیر جواب دهد. 1- معدل هر یک از کلاسها 2- نمره تنبل ترین و زرنگترین شخص در هر کلاس به طور جداگانه
Var A:array [1..4,1..20] of real; Begin For i:=1 to 4 do For j:=1 to 20 do Begin Writeln("please enter nomreh"); Readln(a[I,j]); End; For i:=1 to 4 do Begin Sum:=0 ; For j:=1 to 20 do Begin Sum:=a[I,j]+sum; End; Writeln(sum/20,"average of this class"); End; For i:=1 to 4 do Begin Max :=a[1,1]; Min:=a[1,1]; For j:=2 to 20 do Begin If a[I,j]>max then Max :=a[I,j]; End; Writeln(I,min,max); End; End.
- String : String آرایه ای از کاراکترهاست .اغلب لازم است کاراکترهایی در رشته موجود درج شوندو یا کاراکترهایی به جای بخشی از رشته نوشته شوند , زیررشته ای در رشته جستجو گردد و یا دو رشته با هم الحاق شوند. رشته تهی : طول رشته ثابت نیست و با داداه هایی که در آن ذخیره شده است مشخص می گردد.کاراکترهایی که در رشته قرار می گیرد از حداکثر طولی که برای آن تعیین میشود بیشتر نخواهد بود. اگر name رشته کاراکتری باشد دستور زیر name را به رشته تهی تبدیل میکند:
Name:="";
تبدیل رشته به اعداد : در پاسکال زیر برنامه هایی وجود دارند که به آسانی میتوانند رشته ها را پردازش کنند. زیربرنامه val رشته عددی را گرفته به مقدار عددی تبدیل میکند. رشته عددی رشته ای است که حاوی کاراترهای "0" تا "9" و نقطه ممیز باشد مثل "12.5" و"13.5" زیربرنامه val به صورت زیر به کار میرود.
Val (st,number,error)
St رشته ای است که باید به عدد تبدیل شود و number متغیری است که رشته تبدیل شده به عدد در آن قرار میگیرد. چنانچه در رشته st کاراکتر نا معتبری (کاراکترهای غیر از( "0" تا "9" و"." ) , محل وجود آن کاراکتر در پارامتر error قرار میگیرد. اگر error برابر با صفر باشد معنایش اینست که کاراکتر نا معتبری وجود ندارد. اگر number از نوع صحیح باشد st به مقدار صحیح و اگر number از نوع اعشاری باشد st به مقدار اعشاری تبدیل میشود . مثال زیر را در نظر بگیرید:
Var st :string; Num,e:integer; St:="352"; Val (st,num,e);
مقدار 352 در متغیر num ومقدار صفر در متغیر e قرار میگیرد اکنون دستورات زیر را در نظر بگیرید :
St:="35#"2; Val (st,num,e);
با اجرای دستور val به دلیل وجود کاراکتر" # " که کاراکتر نامعتبری در اعداد است عدد 2 در متغیر e قرار میگیرد و معنایش اینست که کاراکتر شماره 2 ( شماره گذاری از صفر شروع میشود) نامعتبر است و عمل تبدیل صورت نمیگیرد و مقدار num تعریف نشده است. تبدیل عدد به رشته : برای تبدیل مقدار عددی به رشته عددی از زیربرنامهstr استفادهمیشود و به صورت زیر به کار میرود:
Str (number : format,numstring)
با این دستور مقداری که در number قرار دارد به رشته ای به طول format تبدیل میشود و در رشته numstring قرار میگیرد . دستورات زیر را در نظر بگیرید:
Var x:integer; St:string; X=352; Str(x:5,st);
با اجرای این دستور مقدار 352 به رشته "352" تبدیل شده در st قرار میگیرد
مثال : برنامه ای بنویسید که دو عدد را از ورودی دریافت و چنانچه عدد اول در بازه 0 تا 5 بود توان دوم عدد دوم را چاپ کند چنانچه 68 بود حاصلضرب دو عدد را چاپ کند و در غیر اینصورت مقادیر مجاز را چاپ کند.
BEGIN WRITELN("ENTER TWO NUMBER"); READLN(A,B); CASE A OF 0..5 :WRITELN(B*B); 68:WRITELN(A*B) ELSE WRITELN("ENTER 0..5 OR 68"); END; END.
- معادل برنامه بالا با دستور If :
Begin Writeln("enter 2 number"); Readln(a,b); If (a>=0)and(a<=5) then Writeln(b*b) Else If a=68 then Writeln(a*b) Else Writeln("enter 0..5 or68"); End.
تکلیف : روشی برای تلفظ اعداد پیدا کنید.
حلقه تکرار : 1- تعداد معین 2- تعداد معین Do مقدار نهایی to { مقدار شروع=: متغیر for downto begin ___ ___ ___ end; توجه مهم : در برخی از حلقه ها دستورات داخل حلقه به متغیر حلقه مرتبط می باشند و در برخی موارد هیچگونه ارتباطی وجود ندارد. حلقه for برای تعداد تکرار معین به کار میرود Downto : در مواردی به کار میرود که مقدار اولیه از مقدار نهایی بیشتر باشد
مثال : برنامه ای بنویسید که توان دوم اعداد 100 تا 200 را چاپ کند.
Begin For i:=100 to 200 do Begin Writeln(i*i); End; End.
نکته : اجازه ندارید مقدار متغیر حلقه را در داخل بدنه عوض کنید . مثال : برنامه ای بنویسید که حاصلجمع اعداد 100..1 را چاپ کند.
Begin Sum:=0; For i:=1 to 10 do Begin Sum:=sum+i End; Write(sum); End.
مثال : برنامه ای بنویسید که حاصلجمع مضارب 5 بین 0 تا 100را به دست آورد.
Begin Sum:=0; For I:=1 to 20 do Begin Sum:=sum+i*5; End; Writeln(sum); End.
مثال : برنامه ای بنویسید که دو عدد را از ورودی دریافت و اعداد ما بین این دو عدد را چاپ کند (a
Begin Writeln("enter a,b"); Readln(a,b); For I:= a to b do Writeln(i); End.
مثال : برنامه ای بنویسید که با یک حلقه for اعداد بین100..1 و738..353و 950..940 را چاپ کند
Begin For i:=1 to 950 do Begin If ( i>=1) and (i<=100) then Writeln(i); If (i>353) and (i<=738) then Writeln(i); If (i>=940) and (i<=950) then Writeln(i); End; End.
معادل برنامه بالا با استفاده از دستور case :
Begin For i:=1 to 950 do Case I of 1..100,353..738,940..950: writeln(i); end; end.
باقیمانده mod مثال : X mod y مثال : برنامه ای بنویسید که مضارب 7 بین 1 تا 100 را چاپ کند
Begin For i:= 1 to 100 do Begin If I mod 7 = 0 then Writeln(i); End; End.
مثال : برنامه ای بنویسید که تعداد مضارب 5و7 را در بازه 231~846 چاپ کند.
Begin K:=0; C:=0; For i:=846 downto 231 do Begin If I mod 5 = 0 then C:=c+1; If I mod 7 = 0 then K:=k+1; End; Writeln("5=",c,"7=",k); End; End.
مثال : برنامه ای بنویسید که حقوق پایه وتعداد فرزندان 100 کارگر را از ورودی دریافت و مبلغ حقوق آنها را بر اساس فرمول زیر حساب کند0 1000*تعداد فرزند + حقوق پایه = حقوق کل
Begin For i:=1 to 100 do Begin Writeln("enter salary and number of children"); readln(salary,num); kol := salary + num * 1000; writeln(kol); end; end.
مثال : برنامه ای بنویسید که 100 عدد را از ورودی دریافت و میانگین و حاصلجمع آنها را به ما بدهد.
Begin Sum:=0; For i:= 1 to 100 do Begin Writeln("enter num"); Readln(num); Sum:=sum+num; End; Ave:=ave/100; Writeln(sum,ave); End.
تعداد تکرار نامعین : Do شرط while begin ___ ___ ___ end; مثال : برنامه ای بنویسید که اعداد 100..1 را چاپ کند
Begin I:=1; While i<=100 do Begin Write(i); I:=i+1; End;
مثال : برنامه ای بنویسید که تعدادی اسم را از ورودی دریافت و به ما بگوید چند بار اسم ali تکرار شده است(آخرین اسم end است).
Var S:integer; St:string; Begin Read(st); While st<> "end" do Begin If st="ali" then S:=s+1; Read(st); End;write(s); End.
مثال : برنامه ای بنویسید که تعدادی عدد که آخرین آنها صفر است را از ورودی دریافت و حاصلجمع آنها را چاپ کند.
Begin Readln(num); T:=1; While num<>0 do Begin Sum:=sum+num; Readln(num); T:=t+1; End; Writeln("s=",s,"average",s/t); End;
تکلیف : برای دانش آموزان یک کلاس برنامه ای بنویسید که نام آنها به همراه تعداد نمرات و سپس نمرات آنها را به فرم زیر از ورودی دریافت کند.تعداد دانش آموزان کلاس نامعین است ولی آخرین نفر نامش end است .برنامه میبایستی پس از دریافت هر یک از اطلاعات پیامی به شکل زیر چاپ کند.
Average: Sum: Ali Name: 3 18 20 13.5
program test; var name:string[10]; ave,sum,nomreh:real; num,i:integer; begin writeln("enter name " ); readln(name); while name <> "end" do begin writeln("enter num:"); readln(num); for i:=1 to num do begin writeln("enter nomreh: "); readln(nomreh); sum:=sum+nomreh; end; ave:=sum/num; writeln("name:",name,"sum:",sum,"ave:",ave); writeln("enter name "); readln(name); end; end.
تکلیف : میخواهیم برای برنامه های خود یک منو تهیه کنیم این منو شامل موارد زیر است 1) load 2) save 3) edit 4) exit please select a number :
program test; var num:integer; begin writeln(" 1) load"); writeln(" 2) save"); writeln(" 3) edit"); writeln(" 4) exit"); writeln(please select a number : "); readln(num); while num<>4 do begin case num of 1:writeln("loading"); 2:writeln("saving"); 3:writeln("editing"); end; end; end.
زبان پاسکال یکی از زبانهای برنامه سازی است که ویژگیهای آموزشی آن بسیار بالاست یعنی زبان خوبی برای آموزش برنامه نویسی منظم و دقیق است.قابلیت خوانایی و درک برنامه های این زبان بالاست ومیتوان برنامه هایی نوشت که احتمال خطاهای آنها بسیار اندک باشد علتش این است که یک زبان ساختار یافته (structed) است .
ساختار کلی برنامه چیست؟ 1-تعریف 2-به وسیله procedure و functionقسمتهای تکراری را از بین ببریم 3-بدنه فرم کلی پاسکال:
اسم Program ; تعریف ثابت const ; تعریف نوع type ; تعریف متغیرها var )پارامترها ) نام procedure
begin ____ ____ ____ end ;
;( پارامترها ) نام نوع تابع function begin ____ ____ ____ end ; begin ____ ____ ____ end .
متغیر : محلی است که دارای یک اسم می باشد و می توان مقداری را در آن ذخیره کرد
انواع متغیرها در پاسکال: Integer :انواع عددی صحیح شامل اعداد بدون نقطه ممیز است نوع مقادیری که می پذیرند طول(بایت) byte 0 تا 255 1 Shortint 128- تا 127 1 integer 32768- تا 32767 2 Word 0 تا 65535 2 Longint 2147483648- تا 2147483647 4
اعداد اعشاری: انواع عددی اعشاری شامل اعدادی با نقطه ممیز است
نوع مقادیری که میپذیرند ارقام با معنی طول(بایت)
single 1.5e-45 تا3.4e38 7 تا 8 4 real 2.9e-39 تا 1.7e38 11 تا 12 6 Double 5.0e-324تا 1.7e308 15 تا 16 8 extended 1.9e-4951تا 1.1e493 19 تا 20 10
انواع داده های اعشاری
-Char : نوع داده کاراکتری که با کلمه char مشخص می شود میتواند یک کاراکتر را در خود نگهداری کند بنابراین کاراکترها در یک بایت از حافظه کامپیوتر ذخیره می شوند
String - : این نوع داده ها برای ذخیره رشته ها مثل اسامی افراد به کار می رود و با کلمه کلیدی string مشخص ی گردد برای هر رشته باید طول معلوم کنیم اگر طولی تعریف نشود به طور پیش فرض 80 در نظر گرفته میشود(مقدار طول حداکثر 255 است) - Boolean : نوع دیگری از داده ها در پاسکال وجود دارند که داده های بولی خوانده می شوند مقادیر بولی دارای دو ارزش درستی یا نادرستی اند که در پاسکال با صفر و یک نمایش داده می شوند صفر به معنی نادرستی و یک به معنی درستی به کار میرود این نوع داده ها با کلمه Boolean تعریف میشوند. دستورات ورودی در پاسکال: دستور Readlnبرای خواندن اطلاعات از ورودی به کار میرود. فرمت آن به صورت مقابل است: (اسامی متغیرها)read/ln اسامی متغیرها باید با کاما از یکدیگر جدا شوند.. برای چاپ اطلاعات در خروجی از دستور write/ln استفاده میکنیم. فرمت آن به صورت مقابل است: " یک پیام " ( متغیر ) write/ln عبارت محاسباتی انتساب متغیرها: مقدار ثابت ( متغیر )=: متغیر عبارت محاسباتی
مثال : برنامه ای بنویسید که دو عدد را از ورودی دریافت و حاصلجمع آن دو را چاپ کند .
Program add; Var a,b:integer; begin writeln("enter 2 num"); readln(a,b); c:=a+b; writeln("result is =",c); end.
تکلیف : چرا برنامه باید ادب داشته باشد ؟ مثال : برنامه ای بنویسید که حقوق پایه وتعداد فرزندان یک کارگر را از ورودی دریافت و مبلغ حقوق وی را بر اساس فرمول زیر حساب کنید. 10*تعداد فرزندان + حقوق پایه =حقوق کل
Program test; Var Salary:longint; Child:byte; kole:integer Begin Writeln("enter salary and number of child); Readln(salary,child); Kole := salary + child *10 Writeln("kole is ",kole); END.
اولویت عملگرها:
/ * - + شرط: then شرط if Begin ____ ____ ____ end else begin ____ ____ ____ end;
نکته : دستورالعمل قبل از IF سمی کالن نمی گیرد عناصر شرط: < > <= >= = <> اپراتورها :
AND OR NOT XOR NOT A 1 0 0 1
XOR OR AND B A 0 1 1 1 1 1 1 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0
مثال : برنامه ای بنویسید که با دریافت دو عدد بزرگترین آنها را چاپ کند.
Program test; Var a,b:integer; if a>b then begin writeln(a); end else writeln(b); end.
مثال : برنامه ای بنویسید که با دریافت سه عدد به عنوان ضرایب y=ax2+bx+c معادله درجه دو را حل کند(این برنامه را با یک If بنویسید).
Var A,b,c:integer; D,x1,x2:real; Begin Writeln("enter a,b,c"); Readln(a,b,c); D:=b*b-4*a*c; If (d >=0 ) then Begin X1:=(-b+sqrt(d))/2*a); X1:=(-b-sqrt(d))/2*a);
مثال : برنامه ای بنویسید که تعداد فرزندان وحقوق پایه و رتبه یک کارگر را از ورودی دریافت و حقوق کل وی را بر اساس فرمول زیر حساب کند. کسریها - مزایا +بیمه = حقوق کل 5*رتبه +1000* تعداد فرزند = مزایا مالیات + بیمه = کسریها
بیشتر کمتر یا مساوی 2 تعداد فرزند تعداد فرزندان 1000 بیمه هر چیزی دیگر 20 تا 0 رتبه حقوق پایه حقوق پایه*100/10 مالیات
begin writeln("enter salary and grade and number of child"); readln(salary ,num,grade); if num<=2 then bimeh:=100 else bimeh :=num*500; if (grade>=0) and (grade<=20)then net := 10/100*salary else if grade >20 then begin net:=20/100*salary; mazaya:=num*1000+grade*50; kasry:=bimeh+net; kol :=salary + mazaya-kasry; end; writeln(kol); end.
تکلیف : در یک ترکیب شیمیایی 4 عنصر شرکت دارند مقدار مجاز برای تهیه ماده ای به نام asxd به این صورت است. A 0 ~ 50 S 0.5 ~ 0.83 X 81 ~ 92 or 824 ~ 901 D -100 ~ 100 با دریافت مقادیر a,s,x,d از ورودی به ما بگوید که آیا می توان این ماده را تولید کرد یا نه ؟
Begin Num:=0; Writeln("please enter a s x d"); Readln(a,s,x,d); If (a>0) and(a<50) then Num:=num+1; If (s>0.5)and (s<0.83) then Num:=num+1; If ((x>81)and(x<92))or ((x>824)and(x<901))then Num:=num+1; If (d>-100) and (d<100) then Num:=num+1; If num=4 then Writeln("yes can") Else Writeln("you can not"); End.
تکلیف : برنامه ای بنویسید که با دریافت سه عدد و با فرض اینکه عدد دوم وتر میباشد به ما بگویید که آیا این سه عدد تشکیل یک مثلث قایم الزاویه می دهد یا خیر؟
CASE: CASE میتواند تعدادای شرط را بگیرد و انتخاب کند. مقادیری که دستور CASE میپذیرد ORDINAL است مقادیری کهORDINAL هستند دارای ترکیب نیستند و همچنین قابل شمارش هم هستند مثل INTEGER,CHARACTER,BYTE,BOOLEAN,LONGINT,… پسREAL,STRING ORDINAL<---- نیستند CASE تنها دستوری است که BEGIN ندارد ولی END دارد مقدارها میتوانند شامل یک مقدار یا چند مقدار که از یکدیگر با کاما جدا شده اند باشند و یا یگ سری شمارشی باشند مثل: