امروزه ماوس دارای جایگاه خاصی می باشد. ماوس قادر به تشخیص حرکت و کلیک بوده و پس از تشخیص لازم، اطلاعات مورد نیاز را به رایانه ارسال می کند تا عملیات مورد نیاز انجام شود. در سیستم های اولیه ماوسی وجود نداشته زیرا رایانه ها در آن زمان دارای اینترفیسی مشابه ماشین های تایپ یا کارت پانچ بودند. بعداز چندین سال کلید های پیکانی در اغلب ترمینال ها مورد استفاده قرار گرفتند، (حدوداً اواخر سال ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰) سپس مدادهای نوری و Joy Stickها به بازار عرضه شدند، تا اینکه ماوس به همراه رایانه های مکینتاش ارائه گردید و این یک موفقیت بزرگ بود.
عملکرد ماوس طبیعی و قیمت آن بسیار ارزان بود تا اینکه سیستم های عامل نیز از ماوس حمایت کردند.
مهم ترین عملی که ماوس انجام می دهد تبدیل حرکت دست به سیگنال هایی است که رایانه قادر به استفاده از آن می باشد.
اجزای اصلی ماوس
- گوی کوچکی درون ماوس قرار دارد و سطح مورد نظر را لمس نموده، حرکت کرده و می چرخد.
- دو غلتکی که گوی را لمس می کنند (که یکی حرکت x را تشخیص می دهد و دیگری حرکت y را.)
- هر غلتک به یک میله متصل می باشد و میله باعث چرخش دیسک می گردد.
- در دو طرف دیسک دو قطعه اصلی وجود دارد که یکی LED مادون قرمز و دیگری سنسور مادون قرمز می باشد. دیسک دارای سوراخ هایی می باشد که باعث شکست نور می شود، این نور توسط LED ایجاد می شود بدین ترتیب سنسور مادون قرمز پالس های نور را مشاهده می کند. تعداد پالس  ها با سرعت ماوس و مسافتی که ماوس حرکت می کند ارتباط مستقیم دارد.
- پردازنده ای که بر روی برد قرار دارد ، پالس ها را خوانده و تبدیل به باینری می کند و به رایانه ارسال می نماید.
نکته: قطر گوی ماوس تقریباً ۲۱ میلیمتر، قطر غلتک ۷ میلیمتر و تعداد سوراخ های دیسک ۳۶ عدد می باشد.
ماوس های نوری
این ماوس ها در اواخر سال ۱۹۹۹ به بازار ارائه گردیدند و در هر ثانیه توسط دوربین کوچک خود ۱۵۰۰ تصویر می گیرند. این ماوس ها در محل مسطحی قابل استفاده می باشند.
ماوس های نوری دارای یک LED قرمزرنگ می باشند که باعث تشعشع نور درون یک سنسور CMOS می باشد. این سنسور هر تصویر را برای تجزیه و تحلیل در اختیار پردازنده سیگنال های دیجیتال (DSP) قرار می دهد.
DSP با سرعت ۱۸ میلیون دستور العمل در ثانیه عملیات خود را انجام می دهد و قادر به تشخیص الگوهای موجود در تصاویر و نحوه تغییر آنها با تصویر قبلی می باشد. DSP قادر به تشخیص میزان حرکت ماوس بوده و پس از آن مختصات مربوطه را برای رایانه ارسال می کند. رایانه نیز مکان نما را در مختصات تعیین شده بر روی مانیتور قرار خواهد داد.
کانکتورهای ماوس
اغلب ماوس ها امروزه از یک کانکتوراستاندارد PS /2 استفاده می نمایند. این کانکتورها دارای۶ پین می باشند.
هر یک از این پین ها عملکرد مخصوصی دارند. زمانی که ماوس حرکت می  کند و یا کاربری دکمه آن را کلیک می نماید، ماوس ۳ بایت اطلاعات را برای رایانه ارسال می نماید.
بایت اول شامل وضعیت دکمه سمت چپ، وضعیت دکمه سمت راست، صفر، یک، جهت x، جهت y و موارد دیگر می باشد. دو بایت بعدی شامل مقادیر x و y و تعداد پالس های تشخیص داده شده در جهت x و y نسبت به آخرین اطلاعات ارسال شده می باشند.
کلید ها
بیشتر ماوس ها دارای دو کلید می باشند، بعضی از ماوس ها سه یا چهار کلید دارند. کلید سمت چپ برای ضربه زدن روی نمادها یا گزینه های پنجره های برنامه استفاده می شود.
کلید سمت راست نیز برای فراخوانی از فرمان یا میانبرها به کار می رود. کلیدی که بین کلید های چپ و راست، پایین آن و یا در کناره قاب ماوس قراردارد برای پیمایش صفحه (Scroll) استفاده می شود.
ماوس های بی سیم
این ماوس ها اطلاعات خود را از طریق موج های رادیویی و یا نور مادون قرمز به رایانه ارسال می کنند در نتیجه سیمی به کار نمی رود. ماوس های بی سیم دارای فرستنده، باتری و گیرنده متصل به کارت اصلی می باشند